القاء بيهوشي در اتاق عمل يا در اتاق آماده‌سازی؟
طرح مسئله- در کتاب جراحی دام‌های کوچک فوزوم (Fossum 2019) مطلبی در خصوص ممنوعیت تراشیدن موضع جراحی در اتاق عمل (operating room) با هدف جلوگیری از آلودگی اتاق عمل درج شده است. امّا آیا این موضوع فقط منحصر به تراشیدن موضع جراحی می‌باشد یا القاء بیهوشی هم به طور معمول در خارج از اتاق عمل انجام خواهد شد؟
- به دلیل وجود خطر دائمی آلودگی و عفونت در بیماران جراحی، باید حداکثر اقدامات ممکن در جهت کاهش آلودگی اتاق عمل در نظر گرفته شود تا تعداد باکتری‌های محیط به حداقل کاهش یابد. برخی از این اقدامات عبارتند از پوشیدن لباس اسکراب، کلاه، ماسک و پاپوش کفش توسط پرسنل اتاق عمل (در اتاق عمل یا باید از کفش مخصوص اتاق عمل، که فقط در همان اتاق پوشیده می‌شود، استفاده کرد یا کفش‌ها را با پاپوش یک بار مصرف [shoe cover] پوشانید تا از انتقال آلودگی از طریق کفش‌ها به اتاق عمل جلوگیری شود)، وجود هواکش‌های مناسب برای تهویه دائمی هوای اتاق و رعايت حضور حداقل تعداد افراد در اتاق عمل. شايان ذكر است كه حتي اگر جراحی هم در حال انجام نباشد نباید بدون لباس اسکراب (یا گان)، کلاه، ماسک و پاپوش کفش وارد اتاق عمل شد (حتی ورود یک تعمیرکار به اتاق عمل برای تعویض یک لامپ هم باید با پوشش مناسب انجام شود). نشان داده شده است که بین تعداد افراد حاضر در اتاق عمل و میزان حرکت آن‌ها با تعداد باکتری‌های اتاق عمل رابطه مستقیم وجود دارد (بدن هر فرد تقریباً یک میلیون میکروارگانیسم در روز می‌پراکند.).
شكل 1– اتاق القاء بيهوشي و آماده‌سازي با ميزهاي متعدد
- در بیمارستان‌های بزرگ، مجهز و با اتاق‌های عمل متعدد، اتاق‌ها بر اساس نوع جراحی که در آن انجام می‌شود به اتاق آلوده، تمیز و استریل طبقه بندی می‌شوند. به عنوان مثال در اتاق آلوده، جراحی‌های مانند جراحی‌های دستگاه گوارش انجام می‌شود. اتاق تمیز به جراحی‌های عقیم‌سازی و اتاق استریل به جراحی‌های اُرتوپدی، ستون مهره‌ها و مغز (Neurosurgery)، چشم و قلب اختصاص دارد. کلینیک‌ها و بیمارستان‌های کوچک ممکن است دارای یک یا دو اتاق عمل باشند و در نتيجه عملاً امكان تفكيك جراحي‌ها بر اساس اتاق عمل وجود نداشته باشد. اعمالی مانند تخلیه آبسه، مدیریت زخم‌های عفونی و دندان‌پزشکی می‌تواند در یک اتاق مجزا (Minor procedures surgery room) در مجاورت اتاق آماده‌سازی انجام شود.
- حجم موي موضع عمل در حیوانات، در مقایسه با انسان، به مراتب بیش‌تر است و تراشیدن موها و آماده‌سازی موضع عمل معمولاً بعد از القاء بیهوشی انجام می‌شود. بنابراین برای بیهوشی و آماده‌سازی بیماران جراحی، تمامی مراحل آماده‌سازی قبل از عمل از جمله تجویز داروهای پیش‌بیهوشی، سوندگذاری وریدی، القاء بیهوشی، لوله‌گذاری نای، تراشیدن موهای موضع عمل و انجام اسکراب اولیه در اتاق القاء و آماده‌سازی انجام می‌شود (شكل 1). با انجام پیش‌بیهوشی و القاء در اتاق آماده‌سازی، هر گونه استفراغ احتمالی یا دفع ادرار و مدفوع در خارج از محیط اتاق عمل انجام می‌شود و در نتیجه از آلودگی محیط اتاق عمل و افزایش احتمال بروز عفونت در موضع عمل جلوگیری خواهد شد.
شكل 2– اتاق‌هاي عمل اختصاص يافته بر اساس نوع جراحي (سمت راست و چپ).
- یک کلینیک یا بیمارستان استاندارد می‌تواند دارای یک اتاق با ابعاد مناسب برای بیهوشی و آماده‌سازی (anesthesia & surgical preparation room [prep room]) بیماران كانديد جراحي باشد كه این اتاق از طریق یک راهرو دردار به یک یا چند اتاق عمل مجزا (بر اساس تعداد بیماران ارجاعی) متصل می‌شود (شكل 2). در ورودی اتاق عمل باید همیشه در حالت بسته قرار داشته باشد تا آلودگی از طریق جریان هوا به داخل انتقال نیابد.
- اتاق القاء و آماده‌سازی باید به نور کافی، تهویه مناسب، میز عمل مناسب، اکسیژن، دستگاه بیهوشی، دستگاه‌های مونیتورینگ، ساکشن، سیستم تخلیه گازهای مازاد (Gas scavenger systems) و لوازم القاء بیهوشی (لوله نایی، لارنگوسکوپ، داروها و …)… مجهز باشد. اتاق آماده‌سازی باید در مجاورت اتاق‌هاي عمل واقع شده باشد تا بتوان پس از اتمام مراحل بیهوشی و آماده‌سازی، بیمار را با استفاده از یک تخت يا برانكارد چرخ‌دار (Gurney or trolley) به اتاق عمل مورد نظر انتقال داد.
نتيجه‌گيري– با القاء بیهوشی، تراشیدن موها و اسكراب اولیه موضع عمل در اتاق آماده‌سازي (خارج از اتاق عمل)، مي‌توان ضمن کاهش آلودگي اتاق عمل، احتمال وقوع عفونت محل زخم در بیماران جراحی شده را به حداقل رسانيد.
رفت و آمد افراد در راهرو و هم چنين اتاق‌هاي عمل صرفاً با لباس اسكراب كامل، ماسك، كلاه و پاپوش کفش امكان‌پذير است.
تنظیم و تدوین: دکتر ناصر وصال