بر خلاف علم پزشکی که کارهای بالینی حول یک گونه زنده یعنی انسان صورت می‌پذیرد، در دامپزشکی ما با گونه‌های بسیار متنوع (دام‌های کوچک، نشخوارکننده، تک‌سمی، اگزوتیک، طیور و …) سر و کار داریم. این تفاوت گونه‌ای تفاوت ژنتیکی و آناتومیکی را رقم می‌زند که باعث تفاوت در اعمال بیهوشی (لوله‌گذاری، حساسیت، متابولیسم، ریکاوری و …) می‌شود. در این میان نژادهای مختلفی از هر گونه نیز وجود دارد که پیچیدگی کار را دو چندان می‌کند.
اگر بخواهیم حساسیت را به مفهوم واقعی آن بررسی کنیم فقط در چند مورد محدود این واژه صادق است و مربوط به نقص یا جهش ژنتیکی است و در دیگر موارد غالبا تفاوت‌های آناتومیک مسئول ایجاد تفاوت است. از دسته حساسیت‌های حقیقی می‌توان به جهش ژنتیکی و نقص آنزیم CYP2B11 در سگهای “گری‌هوندز” و نژادهای نزدیک به آن مانند اسکاتیش دیرهوند (Scottish deerhound)، ویپت (Whippet)، برزوئی (Borzoi)، ولف‌هوند (Wolfhounds) و افغان (Afghan) اشاره کرد. موتاسیون این ژن سبب کاهش تولید آنزیم کبدی شده که مسئول متابولیزه کردن داروهای مخصوصا داروهای بیهوشی چربی دوست مانند تیوپنتال و پروپوفل است. کمبود این آنزیم سبب می‌شود که تزریق دوزهای نرمال برای دیگر نژاد‌ها در این سگ‌ها منجر به افزایش مرگبار دارو در خون بشود، به همین علت در بسیاری از کشورها استفاده از این دسته‌های دارویی برای این نژاد ممنوع شده است. از طرفی به علت کمبود چربی بدن تجمع این داروها در بافت‌های بدن کمر است و این به نوبه خود غلظت داروی موجود در خون را افزایش می‌دهد.
مثالی دیگر از حساسیت‌های حقیقی نژاد سگهای گله (Herding breeds) مانند (collie, border collie, Australian shepherd, Shetland sheepdog) هستند که ژن ABCB1 در آن‌ها جهش یافته است. این ژن مسئول ساخت گلیکوپروتئین-پی است که در ساختار سد خونی-مغزی نقش دارد. با توجه به این مظلب، بسیاری از نژادهای ذکر شده نقصانی در سد خونی-مغزی دارند که سبب افزایش بالای داروهای بیهوشی در مغز و مایع مغزی-نخاعی می‌شود. استفاده برخی داروها در دوزهای معمول به خصوص آسپرومازین و داروهای مخدر مثل بوترفانول منجر به آرامبخشی عمیق و دپرس تنفسی شدید می‌شود. در این نژاد‌ها بهتر است از دوزهای پایین‌تر (25%) استفاده کرد. در مورد سگهای نژاد باکسر گزارش و مظالعات فراوانی در مورد حساسیت به داروی آسپرومازین وجود دارد. این دارو به عنوان داروی متداول در پروتوکل بیهوشی سگ ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی اگر یک دارو وجود داشته باشد که نباید در این نژاد استفاده کنید همین آسپرومازین است. استفاده از این دارو در سگهای نژاد باکسر به خصوص لاین اروپایی آن با با بلوک سینوسی-دهلیزی شدید که منجر به آریتمی‌های کشنده و سنکوپ می‌شود، همراه است. همچنین گزارش‌های زیادی در مورد کاهش شدید فشار خون و ضربان قلب پس از تزریق آسپرومازین وجود دارد که استفاده از این دارو را در نژاد باکسر ممنوع می‌کند.
بسیار موارد دیگری از حساسیت نسبت به بیهوشی عمومی یا داروها وجود دارد که بیشتر مربوط به تفاوت‌های آناتومیک یا بیماری‌های خاص هر نژاد(سندروم براکی‌سفالیک، کاردیومیوپاتی اتساعی، نژادهای مینیاتوری و …) است. واضح است است که پیش از انتخاب پروتوکل بیهوشی توجه به نژادهای مختلف حیوانات بسیار حائز اهمیت است.
منابع
McReynolds, T. (2020). Adverse reactions to anesthesia: It’s not just greyhounds. Retrieved 23 January 2020, from https://www.aaha.org/publications/newstat/articles/2020-01/in-this-issue-an-update-on-the-situation-down-under-bacteria-is-linked-to-canine-cancer-and-more-dogs-than-could-be-sensitive-to-anesthesia-than-previously-thought/
Dogs and cats. Bednarski RM. In Tranquilli WJ, Thurmon JC, Grimm KA (eds): Plumb and Jones’ Veterinary Anesthesia and Analgesia, ed 4. Ames, IA: Blackwell Publishing, 2007, pp 705-706.
Anaesthesia of the dog. In Hall LW, Clarke KW, Trim CM (eds): Veterinary Anaesthesia, ed 10. London: WB Saunders, 2001, pp 393-394.
Canine breed-specific problems. Cuvelliez S, Ronenay Y. In Greene SA (ed): Veterinary Anesthesia and Pain Management Secrets. Philadelphia: Hanley & Belfus, 2002, pp 233-237.
The anesthetic period: Predictable problems. Modifications for breeds. In Sawyer DC: The Practice of Small Animal Anesthesia. Philadelphia: WB Saunders, 1982, pp 186-187.
Duke-Novakovski T., de Vries M., Seymour C.: BSAVA Manual of Canine and Feline Anaesthesia and Analgesia, 3rd Ed. BSAVA, 2016
Plumb’s Veterinary Drug Handbook, ed 7. Plumb DC—Hoboken, NJ: Wiley Blackwell, 2011.
Anesthesia of the sighthound. Court MH. Clin Tech Small Anim Pract 14:38-43, 1999.
Evidence for propofol hydroxylation by cytochrome P4502B11 in canine liver microsomes, breed and gender differences. Hay Kraus BL. Xenobiotica 30:575-588, 2000.
Breed distribution of the ABCB1-1Δ (multidrug sensitivity) polymorphism among dogs undergoing ABCB1 genotyping. Mealey KL, Meurs KM. JAVMA 293:921-924, 2008.
A review on the impact of P-glycoprotein on the penetration of drugs into the brain. Focus on psychotropic drugs. Linnet K, Broeng Ejsing T. Euro Neuropsychopharmacol 18:157-169, 2008.
