زخم های حاصل از گزش در پرندگان:
معمولا به دنبال گاز گرفتن پستانداران زخم‌هایی بر روی پشت و یا پایه دم پرندگان ایجاد می‌شود. به دنبال گزش ممکن است پرهای بال و دم از فولیکول جدا شوند، همچنین ممکن است پوست پاره و یا به شدت کبود شود. هنگامی که پرندگان بزرگتر، به پرندگان کوچکتر حمله می‌کنند و آنها را گاز می‌گیرند معمولا منقار یا سر پرنده‌ی ضعیف‌تر را له می‌کنند.
اقدامات ضروری:
در ادامه ی این مقدمه کوتاه به این موضوع می پردازیم که پس از مواجهه با پرنده یا کیسی که مورد حمله و گزش قرار گرفته اولین و مهمترین اقداماتی که باید انجام دهیم چه مواردی است؟
- مشکلاتی که به طور آنی تهدید کننده‌ی زندگی حیوان هستند را تثبیت کنید:
- از دید تونلی[1] و جهت دار اجتناب کنید و به خاطر داشته باشید که آسیبی که به دنبال گزش ایجاد شده است به حدی بوده است که پیامد‌ها و مشکلات دیگری را هم ایجاد کند. بنابراین قبل از آنکه شروع به درمان زخم کنید، اول به صورت تهاجمی وضعیت بیمار را تثبیت کنید.
- اولویت بندی مراحل بسیار مهم است. پس بیمار را برای تروما‌های داخلی که می‌توانند حیات حیوان را به خطر بیندازند مانند سوراخ شدن محوطه سلومی، شوک، کم‌خونی و یا سپسیس تریاژ کنید.
- مشکلات جدی‌ای که بیمار می‌تواند به صورت همزمان دچارش باشد مانند سوء تغذیه شدید[2]، کاهش قند خون[3]، کاهش دمای بدن[4] و یا کم آبی[5] را شناسایی کنید و تحت نظر بگیرید.
- خونریزی را کنترل کنید:
در بیشتر موارد وارد کردن فشار مستقیم و در ادامه، بستن بانداژ فشاری می‌تواند خونریزی‌های فعال را کنترل کند. در پرندگان لازم است حدود ۳۰ تا ۶۰ ثانیه فشار وارد کنید. البته بدون اینکه به محوطه سینه و شکم (سلوم) فشار بیش از حد وارد شود. چرا که در صورتی که فشار بیش از حد به محوطه سلومی وارد شود، به دلیل عدم وجود پرده دیافراگم تنفس پرنده در عرض چند ثانیه کاملا مختل می‌شود.
استفاده از یک کاف فشار خون و قرار دادن آن در نزدیکی رگ خونریزی دهنده می‌تواند به سرعت خونریزی در اندام‌های دیستال را کنترل کند. به این منظور کاف را بیشتر از فشار خون سیستمیک باد کنید و این کار را تا زمانی ادامه دهید که خونریزی کند یا متوقف شود. در این مورد هم بهتر است به ویژه در پرندگان کوچک کار با دقت زیاد انجام شود.
در صورتی که این اقدامات نتوانند خونریزی را کنترل کنند برای کنترل آن مداخله جراحی لازم است.
- تامین اکسیژن مورد نیاز و رفع احتیاجات گردش خون را در نظر بگیرید: در صورت نیاز مایع درمانی و اکسیژن تراپی انجام دهید و بیمار را گرم نگه دارید. برای بیمارانی که بد حال یا بی‌اشتها هستند مایع درمانی می‌تواند بسیار مفید باشد.
- معاینه‌ی فیزیکی دقیق‌تر را بعد از تثبیت سریع شرایط و مشکلات جدی و تهدید کننده حیات انجام دهید. این معاینه باید کامل و در برگیرنده‌ی معاینات عصبی و ارتوپدی باشد.
لطفا به خاطر داشته باشید که تست‌های معمول سنجش عملکردی اندام‌ها که برای حیوانات اهلی استفاده می‌شود ممکن است در گونه‌های وحشی یا حیوانات اگزوتیک که دچار استرس هستند کاربردی نباشد و نتایج آن می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی یا دچار نقصان باشد.
- همچنین به هر شواهدی از کبودی در بافت دقت کنید چرا که نشان‌دهنده‌ی گذشت حداقل ۲ یا ۳ روز از زمان وقوع است. دقت داشته باشید که رنگ کبودی در پرندگان متفاوت است و ته رنگ سبز دارد که به دلیل تجزیه هموگلوبین و تجمع بیلی‌وردین در بافت‌ها است.
- نکته مهم دیگر، شناسایی و پیدا کردن تمام زخم‌های حاصل از گزش است. به یاد داشته باشید که گاز گرفتگی‌هایی که توسط حیوانات شکارچی ایجاد می‌شود باعث فرورفتن هر دو دندان بالا و پایین در اندام‌های قربانی خواهد شد.
- محل زخم هم اهمیت زیادی دارد به عنوان مثال، آسیب در ناحیه شکم می‌تواند باعث سوراخ شدن روده ها شود. در پرندگان ناحیه چینه‌دان (در صورتی که چینه دان داشته باشد)، پهلوها، زیر بال‌ها، گردن و سایر نواحی را به دقت معاینه کنید. سوراخ‌های کوچک ممکن است زیر پرها پنهان شود و از چشم دامپزشک دور بماند. زخم‌های ناشی از گزش که در سلوم، (حفره‌ی شکمی و یا سینه) ایجاد می‌شوند نیازمند توجه ویژه هستند و باید نواحی آسیب دیده مذکور به دقت مورد بررسی و معاینه قرار بگیرند.
- کمک‌های اولیه در مدیریت زخم را فراهم کنید:
موضع زخم را مرطوب نگه دارید و تا زمانی که اقدامات درمانی اصلی شروع نشده سطح زخم را بپوشانید.
- از گاز استریل یا باند‌های آغشته به سرم فیزیولوژی یا روان کننده استریل محلول در آب برای تمیز کردن زخم استفاده کنید (زخم های محوطه سلومی، بخش های پروکسیمال استخوان فمور و هیومروس می تواند به کیسه‌های هوایی راه داشته باشد! از شستشو یا خیس کردن مستقیم آن ها به شدت خودداری نمایید).
- از یک بانداژ موقت، نرم، محافظ برای حفاظت از زخم استفاده کنید.
این اقدامات از آلودگی بیشتر زخم و ترومای حاصله جلوگیری می‌کند و در عین حال خطر و احتمال عفونت بیمارستانی را به حداقل می‌رساند.
[1] Tunnel vision
[2] Severe malnutrition
[3] Hypoglycemia
[4] Hypothermia
[5] Dehydration
منابع
Care of the environmentally inured animal. In: Burkitt Creedon JM, Davis H (eds.
Advanced Monitoring and Procedures for Small Animal Emergency and Critical Care. Ames, Iowa: Wiley-Blackwell; 2012
