دیابت با عوارض طولانی مدت همچون زخم‌های مزمن دیابتی(CDU) که برای چندین ماه و حتی سال‌ها باقی می‌مانند ارتباط دارد. عوامل مهم شناسایی شده در ارتباط با اختلال در ترمیم زخم شامل نوروپاتی دیابتی، آسیب پوستی، عفونت‌ها، ایسکمی‌ها، وضعیت نامناسب تغذیه و کنترل ناکافی دیابت است.
زخم‌های مزمن دیابتی در اندام‌های حرکتی تهدیدی بزرگ برای سلامت و بار اجتماعی در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته محسوب می‌شود. این زخم‌ها به سختی بهبود می‌یابد و اغلب موارد به قطع پا در بیماران دیابتی ختم می‌شود. شیوع زخم‌های مزمن دیابتی در جهان 3/6درصد محاسبه شده است.
بهبود مناسب زخم در چهار مرحله‌ی انعقاد، التهاب، تکثیر و بازسازی اتفاق می‌افتد. به دنبال آسیب به رگ خونی زخم بلافاصله دچار هیپوکسی می‌شود. حضور سلول‌های التهابی و پوستی در ناحیه‌ی زخمی، باعث تجمع سیتوکین و سلول‌های پوستی می‌شود. انقباض زخم پس از مرحله التهابی شروع می‌شود. فیبروبلاست‌ها، میوفیبروبلاست‌ها و جوانه‌های مویرگی به محل آسیب می‌رسند و رسوب کلاژن آغاز می‌شود. پس از آن، سلول‌های اپیتلیال برای پوشاندن زخم و تولید کراتین تولید می‌شوند.
اسفناج گیاهی چند منظوره است که ارزش غذایی بالایی دارد. می‌توان آن را به صورت خام یا پخته مصرف کرد. اسفناج حاوی 91.4 درصد آب، 2.9 درصد پروتئین، 3.6 درصد کربوهیدرات و 0.4 درصد چربی است. علاوه بر این، حاوی فیبر، سطوح بالایی از مواد معدنی، به ویژه آهن، منیزیم و پتاسیم و ویتامین‌های E، C، A و فولات است.
همچنین منبع خوبی از ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند فنل‌ها، فلاونوئیدها، لیکوپن، لوتئین و اسید لینولنیک است. عصاره آبی اسفناج حاوی تیلاکوئید و انواع مختلفی از اسیدهای آمینه است. برخلاف عصاره آبی، عصاره الکلی اسفناج حاوی گلوتامین است که نقش مهمی در کاهش التهاب و بهبود زخم دارد.
گلوتامین فعالیت کیناز N ترمینال c-Jun (JNK) و زیرواحد β کیناز IκB (IKKβ)، همچنین مقاومت به انسولین اینترلوکین-6 (IL-6) و فاکتور نکروز تومور α (TNFα) را کاهش می‌دهد. اخیرا یک مطالعه نشان داده‌است که گلوتامین نه تنها سیگنال دهی انسولین را بهبود می‌بخشد، بلکه به طور غیرمستقیم، با افزایش سطح رونویسی، سنتز کلاژن را افزایش می‌دهد. مطالعات قبلی همچنین نشان داده‌اند که اسفناج دارای خواص ضد التهابی، ضد دیابت، ضد تکثیر و ضد چاقی است.
درباره تحقیق:
تحقیقی در مورد اثرات اسفناج بر زخم دیابتی انجام شد. عصاره آبی و الکلی اسفناج طبق پروتکل استاندارد در گروه فارماکولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران تهیه شد.
در مجموع هفتاد و دو موش صحرایی نر نژاد Sprague-Dawley با سن ۸ هفته در 6 گروه(A-F)تقسیم شدند. این موش‌ها با غذای استاندارد موش تغذیه شدند.
به موش‌های دیابتی گروه A به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 300 میلی‌گرم نرمال سالین خورانده شد.
رژیم غذایی و مدت زمان تغذیه در موش‌های گروه B مشابه گروه A بود با این تفاوت که این موش‌ها دیابت نداشتند.
در گروهC به موش‌های دیابتی به مدت یک ماه به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 300 میلی‌گرم عصاره آبی اسفناج (Spinacia oleracea) خورانده شد.
در گروه D به موش‌های دیابتی عصاره الکلی اسفناج (Spinacia oleracea) به مقدار مشابه با سایر گروه‌ها داده شد.
به موش‌های سالم در گروه E به مدت یک ماه به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 300 میلی‌گرم عصاره آبی اسفناج داده شد و سپس در معرض دیابت قرار گرفتند. پس از ایجاد زخم، این موش‌ها به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ۳۰۰ میلی‌گرم عصاره‌ی آبی اسفناح به مدت یک ماه دریافت کردند.
به مدت یک ماه به موش‌های گروه F به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 300 میلی‌گرم عصاره الکلی اسفناج داده شد و سپس در معرض دیابت قرار گرفتند. پس از القای زخم به مدت یک ماه این موش‌ها به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 300 میلی‌گرم عصاره الکلی اسفناج دریافت کردند.
این مطالعه بازسازی زخم، قند خون، فاکتور رشد اندوتلیوم عروقی و تغییرات وزن را در روزهای 3، 7، 14، 21 و 30 اندازه‌گیری کرد.
نتیجه تحقیق :
تحقیق نشان داد که بهبود زخم در روز چهاردهم در گروه‌های پیش‌گیرانه یعنی E و F رخ داد.
روند بهبودی در روز سی ام در گروه دیابتی و روز بیست و یکم در گروه سالم مشاهده شد.
میزان بهبودی در گروه‌هایی که قبل از القای زخم دیابتی عصاره اسفناج (آبی و الکلی) دریافت کرده بودند در مقایسه با سایر گروه‌ها بیشتر بود.
این یافته‌ها به وجود ویتامین‌هایی نسبت داده می‌شود که به فرآیند بهبودی از طریق رسوب کلاژن فیبروبلاست و تحریک اپیتلیال کمک می‌کنند. ویتامین C همچنین باعث افزایش سطح کلاژن، فیبروبلاست و تراکم عروقی در زخم ها می‌شود. سایر ویتامین‌ها مانند ویتامین K و E با ظرفیت‌های مختلف در بهبود زخم نقش دارند. سایر ترکیبات فیتوشیمیایی موجود در عصاره اسفناج نیز نقش مهمی در بهبود زخم دارند.
میانگین سطح گلوکز خون در گروه‌های پیش‌گیرانه به میزان قابل توجهی به محدوده غیر دیابتی کاهش یافت. این کاهش گلوکز خون از روز چهاردهم شروع شد. تغییرات وزن قابل توجهی در موش‌های دیابتی در روز بیست و یکم مشاهده شد.
نتیجه گیری:
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که عصاره‌های آبی و الکلی اسفناج می‌تواند زمان بهبود زخم را در موش‌های دیابتی تسریع کند. همچنین باعث بهبود قند خون و کاهش وزن ناشی از دیابت می‌شود. عصاره اسفناج می‌تواند برای درمان موثر زخم های دیابتی مزمن استفاده شود.
منبع:
Could spinach extract accelerate wound healing in those with diabetes? (news-medical.net)
