بیماری که تحت عمل جراحی قرارگرفته و بیهوش شده‌است، ممکن است در عملکرد طبیعی سیستم‌های داخلی بدن خود با اختلالات و آشفتگی‌هایی مواجه‌شود. این رخداد به این معنی است که شرایط فیزیولوژی بدن باید در تمام لحظات عمل جراحی پایش شود. نوع پایش بسته به نوع عمل جراحی متفاوت است.
تجهیزاتی که برای پایش بیمار حین عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد، معمولا از یک سیستم واحد تشکیل‌شده که می‌تواند تنظیم شود و شاخص‌هایی از بدن بیمار که نشان‌دهنده‌ی عملکرد سیستم مورد نظر در بدن است، با دقت و به‌طور پیوسته اندازه‌گیری کند. برای این کار انواعی از گیرنده‌ها و الکترودها به بیمار متصل می‌شوند تا اطلاعات جمع آوری کنند. این شاخص‌ها روی صفحه‌ی نمایشگر نشان داده می‌شوند.
پارامترهایی که در اغلب عمل‌های جراحی اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
- فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از الکتروکاردیوگرام
- میزان تنفس
- فشار خون، که می‌تواند با استفاده از ابزار تهاجمی یا غیرتهاجمی اندازه‌گیری شود
- دمای بدن که با استفاده از پروب دما یا دماسنج اندازه‌گیری می‌شود، به‌خصوص زمانی‌که بیهوشی عمومی بیشتر از 30 دقیقه زمان می‌برد.
- برون‌ده قلب
- سطح اکسیژن خون سرخرگی که با استفاده از پالس‌اکسی‌متر اندازه‌گیری می‌شود، این دستگاه یک گیرنده‌ی فوتوالکتریک است که به نوک انگشت دست یا پا متصل می‌شود.
- اکسیژن‌رسانی از روش‌های مختلف و متنوع
- فعالیت‌های تنفسی مانند اندازه‌گیری کربن‌دی‌اکسید بازدمی
- پایش فشار داخل جمجمه در بیمارانی که به سرشان ضربه وارد شده یا به علت تومور، ادم یا خون‌ریزی این فشار در داخل جمجمه افزایش یافته‌است.
توضیح در مورد برخی پارامترهای خاص
دمای بدن
دمای مرکزی بدن انسان به صورت دقیقی در حال کنترل‌شدن است. علت این رخداد این است که تمام بافت‌های بدن تنها در یک بازه‌ی دمایی بسیار کم فعالیت مطلوب دارند. این دما معمولا 2 تا 4 درجه گرم‌تر از دمای پوست در ناحیه‌ی اندام‌ها است، که خود به عوامل مختلفی مانند دمای محیط و تنگ‌شدن عروق بستگی دارد.
زمانی‌که عمل جراحی انجام می‌شود بدن بیمار معمولا در مواجه با محیط سرد خارج قرارگرفته و مایعات گرم داخلی بدن در مجاورت ترشحات سردتر میان رگ‌ها قرار می‌گیرند. محل برش جراحی نیز از طریق تبخیر مایعات مختلف باعث ازدست‌رفتن دمای بدن می‌شود. این مورد به‌تنهایی برای ایجاد هایپوترمی در بدن یک بیمار معمولی کافی نیست. در یک فرآیند طبیعی مرکز تنظیم گرمای بدن میزان تولید گرما را در داخل بدن افزایش داده تا دمای یکنواختی در بدن ایجاد شود.
در صورتی‌که بیمار در حین جراحی به خوبی پایش نشود، بیهوشی می‌تواند باعث هایپوترمی، شود. دمای مرکزی بدن می‌تواند از طریق محل‌هایی مانند قسمت پایینی مری، سرخرگ ریوی یا پرده‌ی گوش (غشای تیمپانیک) به صورت مستقیم اندازه‌گیری شود. البته قسمت‌هایی از بدن که دمای آن‌ها ارتباط پایداری با دمای مرکزی نشان داده‌است، برای اهداف بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بخش‌ها عبارتند از مثانه، رکتوم یا حتی زیر بغل.
در مطالعات متعددی ثابت شده‌است که هایپوترمی شرایط پس از عمل بیمار را بدتر می‌کند و عوارضی مانند زیر را به وجود می‌آورد:
- استرس مایوکاردیال به علت فعال شدن سیستم سمپاتیک در اثر کاهش دمای مرکزی بدن
- عملکرد نادرست سیستم کوآگولاسیون
- عفونت زخم
- بهبود ضعیف زخم
- افزایش مدت زمان بستری‌شدن بیمار پس از عمل
- عدم آسایش بیمار و لرز پس از عمل
بیهوشی عمومی تعداد زیادی از عملکردهای مغز از جمله مراکز تنظیم‌کننده‌ی دما را به‌صورت موقت کاهش می‌دهد. این رخداد باعث کاهش معنی‌دار دمای مرکزی بدن می‌شود و می‌تواند باعث هایپوترمی، شود. برای جبران کاهش دمای بدن، مکانیسم‌هایی مانند لرزش و کاهش قطر عروق در بدن فعال می‌شوند. لرزش در واقع انقباض سریع عضلات اسکلتی است. سلول‌ها با این کار با استفاده از سوخت و انرژی در بدن گرما تولید می‌کنند. انقباض عروق باعث می‌شود، خونی که در گردش محیطی قرار دارد، به قسمت‌های عمقی‌تر بدن رفته و گرما در بخش‌های حیاتی بدن حفظ شود.
بی‌حسی نخاعی نیز می‌تواند منجربه هایپوترمی شود، اما کاهش دمای مرکزی بدن به اندازه‌ی زمانی‌که از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود، نیست. این بیمارها هایپوترمی را به علت اختلال در سیستم اتونومیک و شکست در مکانیسم‌های تنظیمی حس نمی‌کنند. بنابراین اندازه‌گیری دما در حین جراحی همراه با گرم‌کردن دام ضروری است.
از طرف دیگر بی‌حسی اپیدورال نیز با علت نامشخص باعث ایجاد هایپرترمی در بدن می‌شود.
از ابزارهای عمومی اندازه‌گیری دمای بدن می‌توان به ترمیستور، ترموکاپل و ترمومتر مادون قرمز اشاره کرد، که می‌توانند دمای بسیار نزدیک به مرکز بدن با اختلاف 0.5 درجه را اعلام کنند.
عملکرد دستگاه گردش خون
این احتمال وجود دارد که در حین عمل جراحی، اختلال در سیستم گردش خون ایجاد شود. این اختلال در نتیجه‌ی تغییر در قدرت انقباض ماهیچه‌ی قلب ، اکسیژن‌رسانی و کاهش فشارخون است. این اختلالات می‌تواند بعد از عمل جراحی نیز ادامه یابد و باعث ایجاد فعالیت سایتوکین‌های التهابی شده که باعث اختلال در عملکرد چندین ارگان شود.
برای پایش دستگاه گردش خون باید، فشار سرخرگی، خروجی ادرار، pH سرخرگی و لاکتات خون اندازه‌گیری شود. از آن‌جایی که هایپوکسی عمومی در بافت حتی در صورت طبیعی‌شدن پارامترهای قلبی-عروقی باقی می‌ماند، پایش بافت از روش تهاجمی در بیماران پرخطر پیشنهاد می‌شود.
میزان اکسیژن اشباع سرخرگی به وسیله‌ی اکسی‌متر مادون قرمز و به‌صورت غیرتهاجمی اندازه‌گیری می‌شود. اساس کار این دستگاه بر اصول انعکاس اسپکتروفوتومتری است. نور به صورت مستقیم به جریان خون تابیده می‌شود و از سلول‌های خونی منعکس می‌شود. نور منعکس‌شده از طریق یک دستگاه ردیابی نور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
پایش اکسیژن اشباع از طریق سرخرگ تنفسی به روش تهاجمی نیز امکان‌پذیر است. در این روش با استفاده از یک کاتتر سرخرگ ریوی اکسیژن اشباع اندازه‌گیری می‌شود. اکسیژن اشباع در سیاهرگ‌های مرکزی با استفاده از کاتتر مرکزی اندازه‌گیری می‌شود.
پایش نوروفیزیولوژی
پایش نوروفیزیولوژی بدن بیمار در حین عمل زمانی انجام می‌شود که جراحی روی یکی از بخش‌های اعصاب مرکزی یا محیطی انجام می‌شود. این پایش کمک می‌کند تا تغییر در یکپارچگی یا عملکرد ساختارهای سیستم عصبی در محل جراحی یا در نزدیکی آن مشخص شود. هم‌چنین آن دسته از تغییرات که می‌توانند عمل جراحی را تحت‌تاثیر قرار دهند نیز شناسایی می‌شوند.
پایش عصب وابران حنجره در طی عمل جراحی تیروئید، عصب صورت در عمل جراحی صورت و شاخه‌ی مغزی در عمل جراحی روی زاویه‌ی مخچه‌ای-پلی، مثال‌هایی از پایش اعصاب در حین جراحی هستند.
در این روش پتانسیل‌های الکتریکی که در اعصاب، پس از تحریک به صورت ارادی یا غیرارادی ایجاد می‌شوند، ثبت شده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این راه برای جلوگیری از آسیب به اعصاب در جراحی روی ساختارهایی که به صورت بالقوه می‌توانند روی عملکرد یا سلامت دستگاه عصبی اثر گذار باشند، موثر است.
منبع:
https://www.news-medical.net/health/Intraoperative-Monitoring-(IOM).aspx
