گذری بر تاریخچه علم ارتوپدی - انجمن جراحی دامپزشکی ایران

واژه ارتوپدی برای اولین بار توسط دکتر نیکولاس اندری(Nicolas Andry) پزشک فرانسوی و استاد دانشگاه پاریس در سال 1741 در یکی از کتاب‌هایش در کنار تصویری از درخت کجی که توسط یک طناب به یک میله صاف بسته شده بود، به جهان ارائه و بعدها به عنوان نماد علم ارتوپدی تبدیل شد. این کلمه(Orthopédie) مشتق از دو بخش Ortho به معنای صاف کردن و اصلاح و paidios به معنی کودک است(البته برخی معتقدند که بخش دوم podos به معنی اندام‌ها بوده و به خاطر ریشه مشابه اشتباها به معنی کودک در نظر گرفته شده‌است).

بدیهی است که در دوران باستان و تمدن‌های قدیمی درمان‌هایی برای برخی مشکلات مانند در رفتگی، شکستگی، قطع اندام یا برخی دیگر مشکلات اسکلتی صورت می‌گرفته است چنان‌چه در متون قدیمی استفاده از گچ توسط بومیان استرالیایی برای تثبیت شکستگی‌ها ذکر شده یا لوح‌های پاپیروس متعلق به 3600 سال پیش استفاده از چوب بامبو با عنوان آتل، عسل برای کنترل عفونت و گوشت خام برای کنترل خونریزی را مکتوب کرده‌اند.

کر دهشاید بتوان شروع ارتوپدی به معنی واژگانی‌اش را مرهون زحمات آقای ژان آندره ونل Jean André Venel دانست که برای اصلاح مشکلات بدشکلی استخوانی در کودکان موسسه‌ای(1780) را در سویس تاسیس کرد. پس ار آن آقای هانتر و پات به ترتیب روی ترمیم تاندون و اصلاح بدشکلی‌های ستون مهره فعالیت داشتند. در سال 1851 آقای آنتونیو متیجسن که جراح ارتش هلند بود که گچ ارتوپدی یا چیزی که ما به نام POP یا Plaster of Paris میشناسیم را ابداع کرد. تا این زمان غالب فعالیت‌ها بر روی اصلاح شکستگی و بدفرمی استخوانی صورت میپذیرفت تا این که در اواخر این قرن قطع تاندون از روی پوست(percutaneous tenotomy) انجام شد.

و اما ارتوپدی به شکل امروزی را باید از ثمرات کار دکتر هیو توماس و یکی از آشنایانش به نام آقای رابرت جونز دانست که بی‌شک همگان به خاطر بانداژ معروف Robert jones با نام او آشنا هستند. وی همچنین برای اولین بار استفاده از رادیولوژی را در علم ارتوپدی مطرح کرد. دکتر هیو توماس با خلق و ابداع ابزارات و روش‌های متعددی از پیشگامان و پدر علم ارتوپدی مدرن شناخته می‌شود. از این دسته می‌توان به Thomas test for hip flexion، Thomas collar، Thomas wrench و Thomas splint را نام برد که مورد اخیر جان بسیاری از سربازان مبتلا به شکستگی استخوان ران(1918-1916) بودند را نجات داد و از مرگ و میری حدود 87 درصد به زیر 8 درصد رساند ک تحولی شگرف به حساب می‌آمد.

جالب است که بدانید پیش از دوران انقلاب صنعتی غالب فعالیت‌های دامپزشکی در حیطه ارتوپدی به سبب نقش مهم آن د زندگی مردم و کاربرد نظامی آن محدود به اسب می‌شد و بیشتر درمان‌های محافظه‌کارانه صورت می‌گرفت. با شروع انقلاب صنعتی و پیشرفت شهرها و کوچ مردم به شهر حیوانات خانگی نقش پررنگ‌تری پیدا کردند و مداخلات جراحی و دستکاری(manipulation) بخش عمده درمان را شامل می‌شد.

مدتی بعد گرهارد کانتشر(Gerhard Küntscher) میل‌های داخل مدولایی را در برهه‌ی جنگ‌های جهانی ابداع کرد که به موجب آن سرعت ترمیم شکستگی‌های استخوان ران و ساق پا با سرعت بسیار بیشتر انجام می‌شد. در سال 1960 نخستین بار تعویض مفصل ران توسط آقای جان چارنلی در بیمارستان واشینگتون صورت پذیرفت. این مفاصل مصنوعی از جنس استیل زنگ نزن بودند که توسط متیل‌ متاکریلات PMMA به استخوان متصل می‌شد.

در همین برهه آقای Robert B. Salter و William H. Harrisشکستگی‌های معروف سالتر-هریس را معرفی، طبقه‌بندی و در مجله Bone and Joint Surgery در سال 1963 به چاپ رساندند. هم‌چنین فیکساتورهای خارجی استخوان ESF در طول جنگ‌ ویتنام توسط جراحان آمریکایی به دنیا عرضه شد ولی پایه‌گذار آن آقای آبرامویچ الیزاروف در روسیه بود که این فیکساتورها را روی سربازان روسی آسیب‌دیده امتحان کرد. رینگ‌های الیزاروف هنوز هم در تثبیت برخی شکستگی‌ها کاربرد دارد.

در انتها لازم به ذکر است که تا رسیدن این علم به سطح کنونی فداکاری‌های فراوانی توسط افراد متعددی انجام شده است که آوردن اسم همه‌ی آن‌ها خارج از حدود این متن است ولی کم‌لطفی است که درجایی بحث تاریخچه‌ی ارتوپدی و دامپزشکی مطرح شود اما نامی از پروفسور برینکر و پیرماتی که قطع یقین جراحان ارتوپدی دامپزشکی بارها کتب این دو رامطالعه کرند، اورده نشود.

Andry de Bois-Regard N (2 November 1980). “Orthopædia, or, The art of correcting and preventing deformities in children”. Classics of Medicine Library – via Google Books

Christodoulou, Nikolaos (12   Gundle KR (2014). Rearticulations of Orthopaedic Surgery: The Process of Specialty Boundary Formation and the Provision of Fracture Care in the United States. Lulu

Beckett D (1999). “From bonesetters to orthopaedic surgeons: a history of the specialty of orthopaedics” (PDF). Surgical Technologist. 31: 6–11

Irving M (September 1981). “Care of emergencies in the United Kingdom”. British Medical Journal. 283 (6295): 847–9. doi:10.1136/bmj.283.6295.847

Jones AR. “JONES, Sir ROBERT, Bart”. Welsh Biography Online. Retrieved 2010-12-31

Wroblewski BM (July 2002). “Professor Sir John Charnley (1911-1982)”. Rheumatology. The British Society for Rheumatology via Oxford Journals. 41 (7): 824–5. doi:10.1093/rheumatology/41.7.824.